Koornmarkt 93-95 www.achterdegevelsvandelft.nl
De Gouden Reaal NB: Klik op de afbeeeldingen voor een vergroting.

Dit huis, vanouds genaamd De Gouden Reaal, heeft een opvallend versierde gevel in de Lodewijk XIV-stijl, die dateert uit de eerste helft van de achttiende eeuw.  Het huis was destijds eigendom van een belastingpachter die, net als zijn collega van Koornmarkt 41, graag zijn weelde en modegevoeligheid wilde tonen. Het zeer diep naar achteren doorlopende huis is echter veel ouder dan de gevel en staat er al sinds de herbouw na de grote stadsbrand van 1536. De naam Gouden Reaal verwijst naar een muntstuk ter waarde van drie gulden uit de tijd van Karel V.

Watergeus
In de zestiende eeuw woonde hier Philips van der Goes, die naar verluid één van de gangmakers zou zijn geweest van de Beeldenstorm in Delft. Daarna werd hij kapitein bij de Watergeuzen, waar hij zich onder andere verdienstelijk maakte door het kapen van een graanschip uit Dantzig dat de Vlie opvoer. Uiteindelijk heeft hij in de Tachtigjarige Oorlog het leven gelaten en werd het huis bewoond door zijn weduwe, Mariek van Adrichem, de dochter van een rijke graankoopman die in het huis de Dubbele Cruis (nu Koornmarkt 97) woonde.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Huidige gevel Koornmarkt 93-95

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Een Gouden Reaal van Karel V uit de jaren 1546-1556, waarnaar het huis is vernoemd.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
De zolderkap van het huis. (foto Piet van der Kruk)

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Een rekening van apotheker/arts Jan van der Meer uit 1669 voor geleverde medicijnen aan ene Lijntie Willems. Veel heeft het niet mogen baten, want ze was inmiddels al overleden.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
De apothekersfamilie De Man, geschilderd door neef
Cornelis de Man. Op dit schilderij de apothekers
vader en zoon Anthony en Cornelis de Man.
(Volksmuseum Warschau)

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Twee libri amicorum van de tekenleraar
Cornelis Ouboter van der Griendt

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Foto van het pand omstreeks 1900 toen het pakhuis
beneden net in gebruik genomen was door de f
f irma Van Gend & Loos. Het bovenhuis met de mooie
vitrage was toen bewoond door de familie Klaassen.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Voor de deur had schipper Rijswijk zijn vaste ligplaats.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
In 1875 verzet A.A.Sijthoff zich tegen de
bouw van oven om lijnolie te stoken.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Piet van der Kruk wordt uitgezwaaid naar
de Olympische Spelen in Mexico.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Kaart Figuratief. Vierde huis vanaf Pepersteeg moet Koornmarkt 93 zijn. De situatie in 1932. Nu nog steeds een zeer diep pand.

Rariteitenkabinet
Halverwege de zeventiende eeuw woonde hier de apotheker Johan van der Meer. Hij had in het huis een ‘rariteitenkabinet’, een soort privé-museum. Twee Engelsen, John Ray en Philip Skippon, kwamen het in 1663 bezoeken en schreven er een uitgebreid verslag van. Ze zagen onder meer een tand van een nijlpaard, een stuk neushoornhuid, een opgezet gordeldier en een Afrikaanse sprinkhaan van het soort dat Johannes de Doper op zijn tocht in de woestijn zou hebben gegeten. Verder bekeken ze een ganzenveer uit India, tal van opgezette tropische vissen en pijlen uit het Amazone-gebied. Het was duidelijk van Van der Meer goede contacten had met schippers en andere reizigers zowel bij de Oost- als de West-Indische Compagnie. Op latere leeftijd ging Van der Meer ook medicijnen studeren, zodat hij zich naast apotheker ook dokter mocht noemen.

Neef van
Van der Meer verkocht zijn huis aan de apotheker Cornelis de Man, de neef van de bekende schilder van die naam. Deze schilderde onder meer het gezin van de neef, een doek dat nu in Warschau hangt. Daarnaast schilderde De Man ook een rariteitenkabinet, waarvoor wellicht Van der Meer als inspiratie heeft gediend. Ook het schilderij van ene Cornelis de Man die in het Prinsenhof hangt, zou de neef van de schilder kunnen zijn.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Schilderij van Cornelis de Man van een rariteitenverzamelaar. Mogelijk heeft Jan van der Meer hierbij model gestaan. (Musée Dapper, Parijs) De 'alchemist' is de officiële titel van dit schilderij van Cornelis de Man. Gezien de apothekersfamilie waaruit hij voortkwam, wordt hier vermoedelijk het apothekersvak uitgebeeld, al klinkt dat minder obscuur. (Particulier bezit, geveild 2001 bij Christie) Portret van (apotheker?) Cornelis de Man, geschilderd door Cornelis de Man. (Museum Prinsenhof)

Belastingpachter in de penarie
Belastingpachter Antonij Vermaat van de mooie gevel trouwde in 1725 met de weduwe Agneta van Gael die eerder al met haar vorige echtgenoot in dit huis woonde. Om ambtenarij te beperken was in de Republiek de belastinginning in verregaande mate geprivatiseerd. De opbrengst werd van te voren aan de hoogst biedende verpacht, die dan geheel de vrije hand kreeg om de belastingpenningen bij de burgers te innen. Dat was een lucratieve business, maar de burgers waren over deze privatisering minder te spreken. In 1748 kwam de woede tegen de belastingpachters in diverse Hollandse steden tot uitbarsting, waarbij veel huizen van tollenaars bestormd werden en het meubilair aan diggelen ging of in de gracht verdween. In Delft bleef het overigens betrekkelijk rustig, maar de overheid besloot de inning voorlopig maar zelf ter hand te nemen. Vermaat verdween ijlings met de staart tussen de benen uit Delft.

Stormachtige tijden
Het pand kwam vervolgens in handen van de chirurgijn Marcus du Ferro, die in de verhuur een goede belegging zag. Dat gold ook voor zijn opvolger, zijn schoonzoon Cornelis van der Winkel, die niet alleen het huis maar ook zijn schoonvaders chirurgijnswinkel had overgenomen.
Eén van zijn huurders hier was aan het einde van de achttiende eeuw de arts Martinus van Yperen. Hij was in 1782 gepromoveerd in Leiden op hepatitis (geelzucht) en vestigde zich daarna in De Gouden Reaal. Van Yperen koesterde als jonge arts grote sympathie voor de patriottische zaak. Hij liet zich na de stadhuisrevolutie van 1787 strikken voor een plek in het revolutionaire stadsbestuur dat het zes weken wist vol te houden. Pikant gegeven uit die revolutionaire periode was dat één van de verstokte Orangistische tegenstanders die de patriotten uit voorzorg in hechtenis trachtten te nemen, Van Yperens huisbaas Cornelis van der Winkel was. Die wist echter op tijd te ontkomen. Na de mislukte revolutie kwam het tot een wilde bijltjesdag in Delft onder aanvuring van Haags Oranjegepeupel dat overal huizen plunderde. Opvallend genoeg is Van Yperen gewoon huurder gebleven in De Gouden Reaal, ondanks het feit dat zijn huisbaas nog wel een appeltje met hem had te schillen. Dat zou je ten minste verwachten.

Tekenmeester
In 1832 was het huis eigendom van kantoorbediende Abraham van der Beek. De benedenverdieping was toen mogelijk al een pakhuis. Het bovenhuis werd bewoond door tekenmeester Cornelis Ouboter van der Grient. Hij had voor ¦ 300 per jaar een aanstelling aan de in 1828 opgerichte stadstekenschool voor ambachtslieden. De naam Ouboter kwam van een aangetrouwde oudoom. Hij had hem als tweede voornaam voor zijn achternaam geplakt. Of dat voor de dubbele achternaam van zijn vrouw, Cornelia Snijders Luwema, ook gold is niet duidelijk. Later verhuisde hij naar de Voorstraat, waar hij een paar interieurs van zijn atelier tekende, die bewaard zijn gebleven. Wat ook bewaard is gebleven uit zijn tijd aan de Koornmarkt zijn twee libri amicorum ('vriendenboekjes') van leerlingen die hem tekeningen, gedichtjes en borduurwerkjes schonken uit erkentelijkheid voor zijn lessen.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Drie kunstwerkjes van leerlingen uit het liber amicorum uit de jaren 1833-1835.

Pakhuis van Van Gend & Loos
Aan het einde van de negentiende eeuw werd het pakhuis gekocht door Van Gend & Loos. Die transportonderneming was een creatie van de Antwerpse koetsier Jean Baptist van Gend en zijn zuster de weduwe P.J. Loos. Ze voerde vanaf 1809 dagelijkse diligencediensten uit tussen Amsterdam en Brussel en Parijs en werd in Nederland een begrip. Het depot aan de Koornmarkt deed dienst tot circa 1960.
Daarna werd het een pakhuis van drogist Willem Vlugt van drogisterij de Salamander aan de Markt die er geregeld chemicaliën bereidde. De bovenbewoners en andere omwonenden konden daarbij gratis meegenieten van de vrijkomende luchtjes. Het curieuze is dat winkelier Noorten in 1875 ook al eens bij de provincie een hinderwetvergunning aanvroeg om lijnolie te mogen stoken in het pakhuis en dat de gemeente, na bezwaren van de omwonenden, daarover toen negatief adviseerde.

Gewichtheffer
In de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw woonde hier de gewichtheffer en kogelstoter Piet van der Kruk, die in 1968 als enige Nederlandse gewichtheffer ooit mee mocht doen aan de Olympische Spelen in Mexico. [Zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Piet_van_der_Kruk ]
In 1990 is het bovenhuis verbouwd en gesplitst en kwam beneden het Argentijns restaurant La Bamba.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Rouwadvertentie van de zwangere weduwe van de overleden docter Martinus van Yperen uit 1793. Soms begaf die diligance zich op glad ijs op de Koornmarkt. (Algemeen Handelsblad van 26 december 1864). Verkoopadvertentie voor het pand in 1897 in het blad Nieuws van den Dag, waaruit blijkt dat het beneden als pakhuis voor verfwaren diende.
Kees van der Wiel
nadere informatie over Koornmarkt 93
Laatste wijziging 01-10-2012
 
www.achterdegevelsvandelft.nl - Facebook: www.facebook.com/AchterdegevelsvanDelft - Twitter: twitter.com/AchterdgvDelft