Floortewercker
Uit de periode van vóór de grote stadsbrand zijn helaas geen gegevens bewaard gebleven. De oudst bekende eigenaar van het pand was ene Spit, een timmerman, in 1543. Tien jaar later is de eigenaar Jan Huygenszoon, schoenmaker. Een tweede schoenmaker volgt hem, Cornelis Pietersz. Zijn weduwe Allegondt Siegens verkoopt het pand in 1599 aan Pieter Gillesz van Heijnsbergen voor 1473 gulden, 3 stuivers en 3 penningen. Hij werkte eerst als “cramer”, daarna als passementswercker (of floortewercker). Passement was een vorm van decoratief borduurwerk of kantkloswerk, dat werd gemaakt van goud- of zilverdraad en gebruikt voor belegsels, borduurwerk, tressen en garnering. In 1615 staat hij borg voor het poorterschap van de floortewerker Gerrit Jansz Hensberch, die kennelijk bij hem in de zaak komt en later twee huizen verder woont (in huidig nr 10) en dan als vleeshouwer de kost verdient. Waarschijnlijk waren zij beiden immigranten uit het dorp Heinsberg in het Land van Gulik, vlak over de huidige grens bij Roermond.

Den Passementmaaker. Houtsnede uit ‘Zinspeelingen op allerlei wetenschappen, konsten en ambachten’ door Hendrik Numan 1786, Collectie Rijksmuseum

Eerste hoedenmakers
De eerste hoedenmaker kocht in 1693 het huis: Evert Fredericksz Haeck. Hij noemde zijn zaak ‘Inde Gecroonde Hoet’. Hij huurde het pand al eerder, want toen hij in 1685 zijn testament liet opmaken, was hij al meester hoedenmaker in de Jacob Gerritstraat. Voordien woonde hij in de Nieuwe Doelenstraat, waar in 1678 zijn eerste vrouw Marij Tijbout met twaalf dragers van de hoedenmakersbus naar het kerkhof werd gedragen. Dat zelfde lot trof hem in in 1695. Zo was dat geregeld in de gildebrief van het hoedenmakersgilde, dat in 1663 was ontstaan als afsplitsing van het St Michielsgilde.
De zaak werd voortgezet door Thomas Lucas en zijn zuster Maria. Hun ouders waren hoedenmakers op de Broerhuislaan (nu Burgwal). Ook hun moeder werd in 1695 door twaalf gildebroeders naar het graf gedragen. Toen na haar dood de inventaris van de winkel werd opgemaakt, trof de notaris daar 222 hoeden van verscheidene soort, zowel opgemaakt als onopgemaakt. En een partij lint, banden en kappen. Samen ter waarde van 446 guldens en 5 stuivers en niet minder dan 563 gulden aan contant geld. (Het huis in de Jacob Gerritstraat blijkt in 1702 700 gulden waard, als Thomas in 1702 het deel van zijn overleden zuster daarin overneemt.)

Jacob Gerritstraat op de Kaart Figuratief van circa 1675, waarop ook het achterpand bij nr.173 te zien is.

Begrafenis van Evert Fredrikszn Haak hoedemaker in de Jacob Gerritsestraat Inde Gekroonden Hoet 19 oktober 1695 op ’t kerkhof bij de Nieuwe Kerk. (De overledene liet een minderjarig kind na.- de 12 dragers zijn bij nader inzien doorgestreept.)

Hoedenmakersgilde
Het hoedenmakersgilde hanteerde een gedetailleerd reglement. Om zich als hoedenmaker in de stad te mogen vestigen, moest de aspirant-hoedenmaker een meesterproef afleggen. Daarvoor moest de kandidaat vier hoeden maken: een “swarten Spaanschen hoet, een swarten hoet van segovische (Spaanse) wolle, een gecoleurden hoet van poolsche wol, en een swarten hoet van oostersche wolle”. De gekleurde hoed moest bovendien op een specifieke manier worden gemaakt: “sonder van den selven iet aff te snijden, ofte eenig schaar ofte mes daaraan te gebruijken”.
Wie die proef wilde afleggen, moest eerst vier jaar in dienst zijn geweest van een meester. Als hij zakte voor de proef, moest hij opnieuw zes maanden als knecht in de leer. De nieuwbakken meester moest acht gulden betalen om lid te worden van het gilde, of twaalf als hij in een andere stad in de leer was geweest. Iedere meester mocht slechts één winkel hebben, en mocht handelen op de wekelijkse markt en de jaarmarkt. Op andere plaatsen en tijden mocht niet worden verkocht; deed iemand dat wel, dan verbeurde hij zijn goederen en moest een boete van drie gulden betalen. Op zondag mocht uiteraard niet gewerkt worden, op straffe van een boete van 30 stuivers. De contributie voor het gilde bedroeg acht stuivers per maand, maar in 1698 werd dit verlaagd tot 10 stuivers per drie maanden. Kennelijk waren er toen genoeg leden. Een gildemeester mocht slechts één leerling tegelijk hebben. Die leerjongen moest hem 20 stuivers betalen voor het leren van het vak, en 30 stuivers als hij van buiten de stad kwam.

Leerlingen en weduwen
Aangezien velen in de 17e eeuw jong stierven, bevat de gildebrief uitgebreide informatie over wat er moest gebeuren als een meester stierf. De leerling mocht dan bij een andere meester zijn leertijd afmaken. Als een leerjongen ervandoor ging en later terugkwam, mocht de meester hem opnieuw aannemen; in bijzondere gevallen konden de bestuurders van het gilde de leerling ontslaan van zijn verplichting. De weduwe van een overleden meester mocht de winkel van haar man voortzetten, zolang zij niet hertrouwde. Zij moest dan wel binnen een jaar een knecht aannemen die zijn meesterproef al had voltooid, anders moest de weduwe de winkel stopzetten. Als zij hertrouwde, moest ze binnen twee weken de hoedenmakers-winkel opgeven, tenzij ze met een andere hoedenmaker trouwde. Zolang de weduwe de winkel voortzette, mocht zij geen leerlingen aannemen, maar ze moest wel de maandelijkse contributie aan het gilde betalen.

Gildebestuur en ziekenbus
Het bestuur van het gilde bestond uit drie “hooftluijden”, die gekozen werden uit de leden. Zij moesten onder andere aanwezig zijn bij de meesterproeven, bemiddelen bij ruzies tussen gilde-leden en de administratie van het gilde bijhouden. De gilde-leden werden geacht zich behoorlijk te gedragen. Er stond een boete van 30 stuivers op “den H name Gods ligtvaardiglijk inden mont te neemen” en op “malkanderen eenige toenamen te geeven”, elkaar slaan, bedreigen of onfatsoenlijk bejegenen.
Het gilde bood ook een soort verzekering: bij ziekte kreeg een lid drie gulden per week, hoewel deze bepaling in 1698 werd afgeschaft. Wel moest de stadsdokter onderzoeken of de zieke wel echt ziek was, voordat hij de uitkering ontving. Ook ontvingen alleen eerzame gilde-leden een uitkering. Zij die door “onbehoorlijke manieren van doen, vegten of smijten” gewond waren geraakt, kregen niets. Wanneer een gildebroeder of diens vrouw stierf, waren alle leden verplicht om naar de begrafenis te gaan, op straffe van een boete van drie stuivers.

Familie Klumper
Zoals beschreven in de gildebrief verkocht Eva Verbrugge, de weduwe van de in 1725 overleden Thomas Lucas, nog meer dan een kwart eeuw lang hoeden. Van 1758 tot 1815 is de hoedenmakers-familie Klumper in de Jacob Gerritstraat gevestigd. Eerst woont Johannes Klumper, meester hoedenmaker uit Amsterdam, in het pand. Na zijn overlijden zet zijn zoon Leendert Klumper de zaak voort, tot hij in 1815 overlijdt.

Het pand op de oudste kadastrale kaart uit de periode 1825-1830.

Hoeden en petten van Maria Witkamp
In 1810 wordt het pand Jacob Gerritstraat 14 aangekocht door Anna Sebilla Elisabeth Trippelaar, weduwe van Samuel van Graauwenhaan. Haar zoon, Samuel van Graauwenhaan, werd in 1819 de eigenaar. Hij had zijn rijkdom verworven als kaarsmaker, smeersmelter en tabaksnijder, maar vooral de handel in onroerend goed en effecten. Hij was onder meer de eigenaar van de panden Jacob Gerritstraat nr. 10, 12 en 14 en Oude Langendijk nr. 21. Later kwamen deze panden in eigendom van zijn drie zonen, Samuel (junior), Eduard en Arnoldus, kooplieden in koffie, thee, vetwaren en wat daarop betrekking had. De winkelruimte van Jacob Gerritstraat 14 was niet door de familie Van Graauwenhaan in gebruik, maar werd verhuurd. Het achterhuis werd al vóór 1832 bij Jacob Gerritstraat 12 is getrokken, en is later afgebroken.
De hoedenhandel wordt inmiddels voortgezet door Maria Witkamp, winkelierster voor de verkoop van mans- en kinderhoeden, petten en mutsen. Het gilde was in de Franse tijd opgeheven, dus zij heeft nooit een meesterproef hoeven doen of een knecht hoeven aan te nemen die dat had gedaan. Op 3 januari 1840 wordt haar winkel opgeheven, zoals blijkt uit de advertentie in het Dagblad voor ’s Gravenhage die de liquidatieverkoop aankondigt.

Zilversmid en schoenmaker
Daarna kende de zaak een kort intermezzo in het hoedenvak, toen een Joodse goud- en zilversmid, Levie Cohen, hier zijn zaak dreef. Hij werd in 1848 gevolgd door Adriana Dernis, die een winkel in damesmode bestierde. In 1863 nam schoenmaker Antonius Paap het pand over.

Eerste advertentie in de Delftsche Courant bij de oprichting van de winkel van Kloeg, 1869.

Vier generaties Kloeg
Op 21 augustus 1869 opende Jacobus Adrianus Kloeg zijn “affaire in hoeden, petten, overhemden, half-hemden, boorden, manchetten, cols, manchetknoopen enz.”, zoals hij aankondigt in de Delftsche Courant. Hij huurt aanvankelijk het pand van Samuel van Graauwenhaan junior, voor acht gulden per week. In 1880 gaan de zaken blijkbaar zo goed dat hij het winkelpand kan aankopen voor de prijs van fl. 8.500, voor die tijd een flink bedrag. 

Jacob Gerritstraat omstreeks 1890. Foto A.J. Prins, collectie Stadsarchief.

Zijn zoon Jan (Johannes Franciscus) Kloeg zet de winkel voort. De platte stroo-hoeden waren een eeuw geleden niet aan te slepen. Naast de heerenmode-artikelen verkoopt hij ook aan de politie van Delft de bekende hoofddeksels (bobby’s) en helmen aan de brandweer. Het pand krijgt in 1920 een grondige verbouwing. Er komt een portiek met een diepe etalage met elektrische verlichting en natuurlijk een toilet met een aansluiting op een beerput en waterafvoer (in plaats van de poepton). Een nieuwe dakconstructie met mansardekap met philibertpanten wordt geplaatst, waaronder ruimere slaapkamers kwamen. De vergunning voor een uithangboord met reclame voor losse boordjes wordt door de gemeente Delft helaas niet goedgekeurd.

Ook bruidsjurken
Het assortiment van herenmodeartikelen verschuift in de loop van de tijd, hoewel de zwarte hoge hoeden nooit zijn verdwenen. Deze hoeden waren voor een gulden per dag te huur. Hieruit werd na de Tweede Wereldoorlog de afdeling voor verhuur van jacquets en bruidskleding opgezet door Jan en Corrie Kloeg-Peterse.
Het kantoortje achter de winkel wordt al snel bij de winkel getrokken. Ook wordt een gedeelte van de woonruimte op de eerste etage ingericht voor de verhuur van bruidsjurken.

U gaat trouwen!.... aanbieding voor de huur van Hoge Zijden hoeden in 1940.

Aanleg van de nieuwe winkelpromenade in de Jacob Gerritstraat, 1968. (Foto Dagblad Het Binnenhof)

Verhuizing naar Broerhuisstraat
Vanwege ruimtegebrek verhuist in 1985 de winkel van Kloeg naar de Broerhuisstraat 6. Reijnier Kloeg, de vierde generatie, specialiseert zich in de verhuur en verkoop van gelegenheidskleding voor heren, met name rokkostuums, smokings en jacquets. Bij het 125-jarig bestaan ontvangt de Fa. J.F. Kloeg van Koningin Beatrix het predicaat “bij Koninklijke beschikking Hofleverancier”.

Plattegrond van nr. 12 en 14 vanaf de Jacob Gerritstraat tot aan de Jozefstraat, 2009. (Het geel gemarkeerde deel is nr. 14)

Nieuwe voorpui van nr 12 en 14 in 2009.

Samenvoeging met nummer 12
Modezaak Van Uffelen voegt in 1985 het pand op nummer 14 samen met dat op nummer 12, dat al een verbinding had met een achteruitgang naar de Molenpoort, met het voormalige R.C.-Oude Vrouwenhuis. Zo is op de begane grond tegenwoordig niet meer te zien waar de grens tussen deze twee panden ligt. De eerste verdieping en de zolder van beide panden zijn door Van Uffelen momenteel in gebruik als kantine en kantoorruimte.

Reijnier Kloeg (tekst: Saskia Roselaar)

Jubileumboek: KLOEG - 150 jaar gelegenheidskleding, door Trudy van der Wees (Graag even geduld met laden svp.)