Het grote winkelpand op
de hoek van de Wijnhaven en de Boterbrug -- met tegenwoordig beneden de
fietsenwinkel Halfords en boven woonappartementen -- is in 1929 gebouwd
door de textielfirma Gebroeders Bervoets. Dat was een concern met 26
vestigingen door heel Nederland van Rotterdam tot Zwolle en Sneek.
Henri Schulte vestigde zich aanvankelijk in 1910 in het toen nog veel
kleinere voormalige hoekpand als filiaalhouder van dit
“Speciaalhuis voor moderne Heeren-, Jongeheeren- en
Kinderkleeding, ingericht op Amerikaanschen Grondslag”, zoals
hij destijds adverteerde (onder meer in het Delftse adresboek). Voor de
uitbreidingsplannen moesten er op dat moment het oorspronkelijke
hoekpand plus twee andere oude huizen uit het stadsbeeld verdwijnen.
Het vierde oude pand, op de Boterbrug en nota bene daterend uit 1597,
verdween later ook nog. Boterbrug
De Boterbrug is in Delft een bijzondere plek. Het is een
overkluisde gracht, simpel gezegd een straat boven het water, tussen
Oude Delft en Wijnhaven, die beiden een paar honderd jaar eerder werden
gegraven. Toen er nog geen water was, stond er een ’s Heeren
Herberg, een representatief huis waar de graven van Holland konden
logeren als ze in Delft waren. Nadat de gracht omstreeks 1560 klaar was
, werd de nieuwe brug Mijns ’s Heeren Brug genoemd. Maar dat
veranderde al snel in Boterbrug omdat er botermarkt werd gehouden. Aan
de noordzijde is er nog steeds een pleintje, nu terras, maar vroeger
een overdekte marktplaats was voor Engelse lakenverkopers. Die werd de
Engelse Beurs genoemd. De Engelsen startten omstreeks 1630, maar waren
na tien jaar alweer verdwenen. Verhuisd naar Rotterdam. Tot in de jaren
’60 vorige eeuw was er op de Boterbrug nog steeds markt,
kleinschalig, voor de verkoop van kippen en konijnen.
Abraham Rademaker tekende de Engelse beurs aan de Boterbrug (rechts). |
Pothuis
Bij het oude hoekhuis op de Wijnhaven stond tot 1910 langs de Boterbrug
nog een oud pothuis. Dat is een lage uitbouw, doorgaans op een
keldertje, dat dienst deed als werkplaats of kelderberging. (Een
soortgelijk pothuisje is nog altijd te vinden op de hoek van de
Voorstraat en de Oude Kerkstraat.) Het verdween in 1910 grotendeels
door modernisering van de winkel. Er kwam een rondlopende winkelpui,
met een klein balkonnetje erboven (ook langs de Boterbrug).
Nieuw magazijn Toen
de eigenaar van het ernaast gelegen pand aan de Wijnhaven in 1927
overleed zag de firma Bervoets haar kans schoon. Filiaalhouder Schulte
had zich inmiddels uit de zaak teruggetrokken. De Rotterdamse
concerndirectie besloot door te pakken, en de beide panden aan de
Wijnhaven en het eerder aangekochte oude pakhuis erachter op de
Boterbrug (nummer 8) te slopen. Voor Delftse begrippen werd er een
groot warenhuis neergezet. Voor het ontwerp viel de keuze op architect
A.J.M. Buys. De gemeente bleek bovendien bereid voor dit project een
strookje openbare weg langs de Boterbrug te verkopen in het verlengde
van het voormalige pothuis op de hoek. Voor
iets goeds naar Bervoets Dit
‘waarlijk groots magazijn’ zou
‘Delvenaren die tot nu toe de slechte gewoonte hadden buiten
de stad hunne inkopen te doen, thans wel het laatste motief
daartoe’ uit handen nemen, meende de Delftsche Courant bij de
opening in maart 1929. De eikenhouten achterwanden van de etalages
gaven de zaak ‘een cachet van degelijkheid’, lezen
we. In de hoek van het gebouw zat een trappenhuis met hoge glas-in-lood
ramen naar de eerste verdieping met kinderkleding, maatkleding en
schoenen. Op de tweede verdieping lagen een kantoor- en
personeelsruimte, een naaiatelier en de woning van bedrijfsleider Vos.
|
In de modezaak van Bervoets zit nu een fietsenhandel.
Foto van Henri de Louw, 1890. Rechts de oude panden uit de tijd
vóór Bervoets.
(Collectie Archief Delft)
De Boterbrug had lange tijd een marktfunctie.
Op dit schilderij van Arie Wassenburg
(ca 1920) werden er kippen verkocht.
(Collectie Archief Delft)
De westgevel van het oude Bervoets. Op de plaats van het
vroegere cafeetje De Brug is hier een garage gemaakt,
plus de ingang naar de twee appartementen boven de winkel (met de
vroegere huisnummers Boterbrug 4 en 6). Erboven twee
grote balkons.
Reclame voor ‘Bervoet’s
kleeding’ uit de jaren 1930.
In 1905 werden er investeerders gezocht voor Bervoets. Bericht uit het
Algemeen Handelsblad
van oktober 1905.
|
Zinloze
verdere sloop In 1941 had de firma opnieuw
uitbreidingsplannen. Het wilde het grote warenhuis in stijl verlengen
langs de Boterbrug. Ze kreeg daarbij toestemming een tweede huis aan de
Boterbrug (voorheen nummer 6) te slopen. Dat huis dateerde van 1597.
Het was in zijn laatste fase een gerenommeerd studentencafé,
dat De Brug heette, onder studenten bijgenaamd “Het
Vinkenmoedertje”. De kroeg verdween, maar de uitbreiding van
het winkelmagazijn is door de oorlogsomstandigheden nooit doorgegaan.
Na de oorlog is in 1946 een klein gebouwtje als expeditieruimte
gebouwd, dat in 1965 weer is afgebroken.
De verdwenen panden op de Boterbrug. Het duidelijkst zichtbaar is het
café De Brug, ook wel “het
Vinkenmoedertje” genoemd. (coll. Archief Delft) |
“Het Vinkenmoedertje” werd ca 1941 afgebroken.
Later is er toch weer een huis gebouwd. Foto omstreeks 2000. (Collectie
Archief Delft) |
Verbouwingen Bij
het grote winkelmagazijn zijn in de jaren ’60 van de vorige
eeuw de glas in lood ramen in het trapportaal op de hoek van de
Wijnhaven vervangen door saaiere, maar lichtere glaspartijen. Omstreeks
1980 is het textielconcern ter ziele gegaan. Vervolgens is het pand in
gebruik gekomen van de firma Kwantum. Daarbij is toen alsnog op de plek
van het voormalige Vinkemoedertje aan de Boterbrug een aanbouw gekomen
met een puntdak, qua vorm enigszins vergelijkbaar met het eerder
afgebroken huis. In 2005 is het grote pand, inmiddels al langer in
gebruik bij de huidige fietsenzaak, opnieuw ingrijpend verbouwd. De
nieuwe aanbouw van 25 jaar eerder is daarbij weer afgebroken en
vervangen door een garage en een entree met de huisnummers 4-6. De
bovenverdiepingen van het winkelpand zijn verbouwd tot twee grote
woonappartementen, op elke verdieping één. Deze
woningen kregen boven de garage elk een eigen groot balkon. Hieronder
nemen we de geschiedenis van elk van de vier huizen, die hier zijn
afgebroken, apart onder de loep.
Bij de kaart van Blaeu en bij de Kaart Figuratief is op de Boterbrug de
Engelse Beurs nog ingetekend. De aantallen huizen aan de Wijnhaven
kloppen niet helemaal. |
Kadaster 1832: drie panden moesten het veld ruimen voor de bouw van
Bervoets, de nummers 1068 (voor de helft), 1069 (op de hoek) en 1070
(Boterbrug, achter het hoekpand).
|
Bij een veldopmeting door het Kadaster in 1918 worden de
kadasternummers aangepast. Het gaat om huizen of pakhuizen. |
De huidige situatie. De winkel is geel gekleurd. Het perceel erachter
is nu garage en ingang, met twee balkons erboven. |
Oude
voorgangers: het Houten Huys De vier
huizen die voor het huidige winkelpand hebben moeten wijken, hadden
allen een zeer oude geschiedenis en illustere huisnamen. Het huis op de
hoek stond tot 1800 eeuwenlang bekend als “Het Houten
Huys”, al was het toen waarschijnlijk, inclusief het pothuis
ernaast, al degelijk van steen. In dit huis is in de 17e eeuw een ander
naastgelegen huis “De Vette Henne” opgegaan. Het
gecombineerde pand bood onder andere onderdak aan een lakenkoper, een
boekdrukker, een zilversmid en een banketbakker.
Op deze oude foto rechts in de schaduw het “Houten
Huysje”. Op de zijgevel reclame voor De Jong’s
cacao. |
Rond 1900 was het pothuis bij het hoekpand nog in tact. |
De Vergulde
Roemer Het huis ernaast op de Wijnhaven
droeg ooit de naam “De Vergulde Roemer”. Het was
toen de zaak van een glazenmaker. Nadien zaten er onder meer een
tingieter en een broodbakker. In de negentiende eeuw was het onderdeel
van de tabakshandel “Het Gekroonde Anker” van
diverse generaties Gussenhoven. Het was lange tijd een geheel met het
pand ernaast. Beiden werden ze verwarrend genoeg tussen 1875 en 1928
als Wijnhaven 18 genummerd. Het resterende deel van 18 staat er nog
steeds en was tot voor kort samen met nummer 19 een schoenenzaak.
Boterbrug 8, een pakhuis en
Boterbrug 4- 6, een cafeetje en woonhuis.
Aan de noordzijde van de Boterbrug is voormalig nummer 8 in het
winkelpand opgegaan. Nummer 4-6 heeft het het langste volgehouden. Het
werd in het begin van de Tweede Wereldoorlog gesloopt. Dat een
zestiende eeuws pand moest verdwijnen, deerde blijkbaar niemand. Het
heette in de 17e eeuw “De Accolijen”, later
“Het Schoonhovense Veerhuis” en tenslotte
café De Brug. Het had een lange geschiedenis als tapperij.
Nummer 8, dichterbij de hoek, was een vrij hoog huis. Het werd in de
loop der eeuwen de werkplaats van tal van ambachtslieden. Rond 1900
deed het dienst als fietsenmakerij en daarna was het een onbewoond
pakhuis, dat al voor de afbraak door de firma Bervoets gebruikt werd.
|
In 1834 maakte de schilder Alexander Oltmans een aquarel van het oude
cafeetje en de andere bebouwing op de Boterbrug. Het pand uit 1597 werd
in het begin van WOII afgebroken.
Een rustige Boterbrug rond 1900.
Op de Boterbrug achter Bervoets zat het caféetje De Brug,
met reclame voor Heinekens Bieren en Limonades. Foto omstreeks 1920.
De Boterbrug in de sneeuw, circa 1940. Het
café, dat ook het Vinkenmoedertje werd genoegd, is er dan
nog steeds, maar wordt kort daarna afgebroken.
Deze foto is van de TU Beeldbank, en zou in 1961 gemaakt
moeten zijn. De zijgevel draagt sloopsporen.
In 1953 werd de Boterbrug grondig hersteld. Foto Archief
Delft. In
2001.
|